İhracatın hızlanmasıyla birlikte denizyolundaki konteyner krizi ve demiryollarında artan kapasite sorunu, uluslararası yük trafiğini karayoluna kaydırdı. Lojistik firmaları artan taleple filolarını büyütmek istiyor. Ancak satın alacak çekici ve kamyon bulamıyor. Tedarik sorunu hem sıfırda hem de ikinci elde fiyatları uçurdu.
Türkiye’de ihracat rekorlar kırarken, taşımacı sorunlarını çözmeye çalışıyor. Pandemiyle birlikte hem e-ticaret hem de uluslararası taşımaların hız kazanması lojistikçinin araç ihtiyacını artırdı. Araç üreticileri 2020’nin üçüncü çeyreğinden bu yana artarak devam eden taleple karşı karşıya. Geçen yıl salgın tedbirlerinin kısıtladığı üretim tarafında bu yıl çip başta olmak üzere hammadde kaynaklı krizler yaşanıyor. Karayolunda son aylarda ihracatın artmasına karşın ithalatın bu hıza yetişememesi de araç ihtiyacını artıran bir diğer neden olarak öne çıkıyor. İhracat seferi yapan TIR’ların ithalat yükü bulmakta zorlandığı için dönüş süresi uzadı.
Tedarik problemlerinin hammadde maliyetlerini önemli oranda artırdığına dikkat çeken sektör yetkilileri, “Maliyetlerle birlikte terminlerin de çok ileri kayması fiyat artışlarını kaçınılmaz kılarken, bu artışlar bile üreticilerin kar/zarar belirsizliklerini gideremiyor” dedi. Kur artışı da çekici ve kamyon fiyatlarını yukarı çeken bir başka neden. Sadece kur artışı nedeniyle fiyatlar yılbaşından bu yana yüzde 20 arttı. Bunun üzerine, hammadde krizi kaynaklı maliyet artışları da eklenince bir TIR’ın fiyatı 1 milyon TL’yi geçti. Sıfırdaki bulunurluk sorunu ikinci elde de fiyatları uçurdu. Ocak ayından bu yana ikinci el çekici ve kamyon fiyatları yaklaşık yüzde 100 artarak 800 bin TL’ye kadar çıktı. Öte yandan, ikinci elde de araç bulunurluk sorunu başladı.
“2022’de üretim sorunu devam edecek”
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Haydar Yenigün, çip krizinin sadece otomobil değil çekici dahil her türlü araç üretimini aksattığını ifade etti.
Ağır Ticari Araçlar Derneği (TAİD) Başkanı Ömer Bursalıoğlu ise, üretimde yaşanan sıkıntıların gelecek yıl da süreceğini dile getirerek şunları söyledi:
“Hem kapasitelerin tam kullanılamaması, hem üretim faaliyetlerine özellikle çip kaynaklı sorunlardan ötürü sık sık ara verilmesi, hem de hammadde maliyetlerindeki yüzde 100’ü aşan artışlar tüm dünyada otomotiv sektörünü zorlayan etkenler olmaya devam ediyor. Tüm dünyada tedarik sorunlarına yol açan yarı iletken çiplerin teminindeki sorunun 2022 yılının başlarında da devam edeceği görülüyor. Bu da bir müddet daha üretim kapasitelerinin tam kullanılamayacağı, yani dünya genelinde talebin tam karşılanamayacağı anlamına geliyor.”
Man Kamyon ve Otobüs A.Ş Direktörü Serkan Sara da çip kaynaklı bir tedarik sıkıntısının artan müşteri talebiyle birleşmesi nedeniyle üretim tarafında zorlu bir süreçten geçtiklerini söyledi.
Navlun krizi karayollarına sıçradı
Denizyolundaki konteyner krizinin yanı sıra demiryolunda yolcu trafiğinin normale dönmesiyle büyüyen kapasite sorunu, uluslararası taşımalarda yüklerin karayoluna kaymasına neden oldu. Talep artışının yanı sıra ithalat ve ihracat arasındaki makasın açılması navlunda da dengeleri değiştirdi. Ocak ayından bu yana karayolu navlunu yüzde 30’a yakın arttı. Almanya’ya taşımalar sefer başına 3.500 dolardan 4.500 dolara kadar yükselirken, İtalya rotasında da navlun 2.800 dolardan 3.700 dolara kadar çıktı. Diğer yandan, İngiltere’ye yönelik taşımalarda da navlun 7.000 dolara kadar çıkmış durumda.
Treyler üreticisi de talebe yetişemiyor
Üretimde sadece çekici tarafında sorun yaşanmıyor. Çekicinin üzerinde yükün konulduğu treyler siparişleri de arttı ancak zamanında karşılanamıyor. Alman treyler üreticisi Schmitz Cargobull’un Türkiye Satış Direktörü Nihat Ayhan, ağır ticaride tüm üreticilerin teslimat tarihlerinin, planlamanın çok ötesinde ileriye sarktığını dile getirdi. Nihat Ayhan, “Ağır ticaride teslimatlar için pazarda artık 2022’nin ikinci yarısı konuşuluyor. 2021’in başından beri neredeyse tüm hammadde ve ara mallarda tedarik problemleri yaşanıyor. Çip, belki de bunlardan en popüler olanı ama yalnız değil. Birçok temel bileşende ciddi darboğazlar var” diye konuştu.